Hoe
maak ik een perfecte foto?
Was:
Wat bepaalt of een foto goed is?
Een heranalyse
Voorbeeld:
wat maakt deze foto tot wat het is?
In het artkel Wat
bepaalt of een foto goed is? heb
ik een analyse gemaakt welke aspecten een rol spelen bij
het fotograferen en heb daarbij vanuit de foto geredeneerd.
Degene die echter meer geïnteresseerd is in het maken
van een goede foto dan in het analyseren van andermans foto's
is het wellicht opgevallen dat de aspecten in de "omgekeerde"
volgorde staan.
Daarom volg hier inhoudelijk hetzelfde artikel, maar dan
in de meer voor de hand liggende volgorde, die overigens
niet noodzakelijk aangehouden hoeft te worden.
--------------------------------------------------------------------
In dit artikel maak ik een analyse van aspecten die bepalen
hoe een goede foto gemaakt wordt. De meeste aspecten zullen
bekend voorkomen en zelfs voor de hand liggen.
Ik begin hier bij het begin, volg de fotograaf en onderscheid
de volgende hoofdaspecten:
1. De bedoeling van de foto
2. Het
onderwerp inhoudelijk en qua vorm cq. uiterlijk
3. De
plaatsing van het onderwerp in tijd en ruimte
4. Het
licht
5. Het
hanteren van de camera
6. Het
gebruik van cameratechniek bij de opname
7. De
digitale verwerking van het beeld
1. De bedoeling
Ik wil dit aspect, wat ongetwijfeld het belangrijkste aspect
is, hier alleen summier aanduiden. Het is de kapstok waar
alles wat hierna volgt aan opgehangen wordt. Een fotograaf
die niet alleen mooi in beeld wil brengen wat er op zijn
pad komt, maar een boodschap wil uitdragen of een opdracht
heeft daarvoor, begint met te bedenken welk effect hij met
de foto wil bereiken. Uit dit doel volgen alle keuzes die
hierna gemaakt worden. De manier waarop de fotograaf die
keuzes maakt bepalen de stijl van de fotograaf; er leiden
immers meerdere wegen naar Rome.
2. Het onderwerp
De basis van de fotografie. Je moet iets hebben om te fotograferen.
Als het gaat om fotografie voor makelaars of productfotografie
valt er aan dit aspect geen eer te behalen. Het onderwerp
is dan immers geen vrije keuze en je kunt er maar weinig
aan veranderen voor de foto. Voor alle andere foto's zijn
er twee aspecten die meespelen bij de vraag of de foto interessant
kan worden.
2a. Het onderwerp inhoudelijk
Het eerste onderwerpaspect staat los van visueel beeld.
Het is de vraag of het onderwerp inhoudelijk interessant
wordt gevonden, onafhankelijk van hoe het er uit ziet. Roept
het onderwerp associaties bij de kijker op door een bepaalde
verbondenheid? Dit is bijvoorbeeld bij familiefoto's het
geval en bij beroemde of bekende mensen, plaatsen en nieuwsfeiten.
Het omgekeerde werkt hier ook: foto's van mensen waarvan
je je het bestaan niet realiseerde kunnen ook sterke associaties
oproepen wat hen inhoudelijk mogelijk interessant maakt.
Voorbeeld bekende plaats en nieuws: Checkpoint
Charlie, Berlijn, november 1989
2b. Het onderwerp: vorm en uiterlijk
Het tweede onderwerpaspect staat juist los van de betekenis
van het onderwerp, maar is als het onderwerp qua vorm ofwel
uiterlijk aantrekkelijk of interessant gevonden wordt: onderwerpen
waarvan een grafische werking uitgaat die beantwoordt aan
al dan niet goed te omschrijven regels van de beeldende
kunst en/of algemene smaak en wansmaak. Voorbeelden voor
foto's waar dit aspect de boventoon voert zijn fotomodellen
in het algemeen, alles wat valt onder natuur en landschap,
veel architectuurfotografie, stillevens, puur grafische
onderwerpen et cetera.
Voorbeeld vorm: Hoeg Brögk, details
3. Plaatsing van het onderwerp in ruimte en tijd
Zodra er een onderwerp gekozen is, volgt de keuze waar en
wanneer het onderwerp gefotografeerd zal worden.
3a. Plaatsing van het onderwerp in de tijd
Het eerste tijdaspect is de plaatsing van het onderwerp
in de tijd.
Op een lange tijdschaal gaat het om de vraag wanneer en
hoe laat de foto gemaakt wordt. Zo is bij
landschapsfotografie geduld voor het juiste seizoen, het
weer en het moment van de dag een schone zaak.
Voor een huwelijksfotograaf gaat het om de juiste dag, al
is dat geen keuze van de fotograaf zelf.
Op een korte tijdschaal zijn, om het voorbeeld van de trouwerij
te gebruiken, op die dag bepaalde momenten belangrijk om
in beeld te brengen. Op héél korte tijdschaal
kun je als fotograaf veel bereiken door tot in fracties
van seconden het bepalende moment voor de foto te kiezen.
Voorbeeld moment: huwelijk
3b. Plaatsing van het onderwerp in de ruimte
Een volgende variatiemogelijkheid is de plaatsing van het
onderwerp of de onderwerpen in de ruimte, in de breedst
mogelijke zin. Het gaat op voor elk onderwerp dat verplaatsbaar
is of waar desnoods de achtergrond van te wijzigen is. Let
wel: ook al is het onderwerp niet door de fotograaf geplaatst,
toch is de plaats waar het onderwerp zich bevindt medebepalend
voor de foto. Denk aan documentaire fotografie.
Voorbeeld plaatsing: de gebroeders Bessems,
Bessems
Drank- en Partyservice
4. Het licht
Bij het licht wordt het technischer. In de studio heeft
een goede fotograaf het licht met een reeks van mogelijke
variabelen onder controle: elk van de vaak minimaal 3 lichtbronnen
heeft een kleur, intensiteit, richting, vorm en afmeting.
Het aantal combinatiemogelijkheden is dan al vrijwel onbeperkt.
Op een lokatie met meespelend omgevingslicht is weinig sprake
meer van echte beheersing van het licht. Dan kun je als
fotograaf vooral proberen de situatie naar je hand te zetten.
Een extra variabele op lokatie is dat je het onderwerp kunt
verplaatsen, iets wat in de studio arbitrair is, daar maakt
het immers niet uit of je het onderwerp roteert of het licht.
Voorbeeld licht. Ga met de muis over de foto
om de andere versie te zien.
5. Hanteren van de camera
Vanuit de camera zijn de variabelen, buiten de techniek
van de camera, beperkt. Je kunt een standpunt kiezen, een
brandpuntsafstand en vervolgens door middel van richten
een uitsnede maken. Easy! Maar niet heus natuurlijk. Zeker
interessant om een andere keer te bespreken.
Voorbeeld standpunt. Ga
met de muis over de foto om de andere versie te zien.
6. Cameratechniek
Pas nu komen we strikt genomen bij de techniek van de camera
terecht, en blijkt dat dit best een beperkt deel is van
het geheel.
De keuzes die hier gemaakt worden leiden tot de reeks van
beeldbepalende aspecten die iedereen direct herkent: de
keuze voor een bepaalde camera met een bepaalde beeldkwaliteit,
een bepaalde kwaliteit van het objectief, de gevoeligheid,
de eventuele filtering, het diafragma, de belichtingstijd
en de scherpstelling. De andere mogelijkheden van de camera,
tegenwoordig vrijwel eindeloos, helpen uiteindelijk alleen
bij het maken van de juiste keuzes van de hier genoemde
variabelen.
7.
De
digitale verwerking van het beeld
Uiteindelijk moet elke gemaakte opname verwerkt worden tot
een foto zoals we die aan de toeschouwer willen laten zien.
We kunnen de foto zo ontwikkelen dat de toeschouwer zo veel
mogelijk datgene ziet wat op het moment van de opname door
de zoeker te zien was, of we kunnen het beeld aanpassen.
Hierover gaat het eerder verschenen artikel Is
het bewerken van foto's wel ethisch verantwoord?.
----------------------------------------------------------------
Wat kunnen we hier mee?
Moeten we nu proberen zo veel mogelijk interessante dingen
in één foto samen te brengen? Nee en ja. Met nee bedoel
ik dat het zeker onverstandig is om zoveel mogelijk aspecten,
als ware het trucjes, in een foto te gebruiken. Less is
more. Een foto met een paar heel sterke punten, of soms
zelfs maar met één goed idee, maar bescheiden op andere
aspecten, is vaak sterker dan een foto waar een heleboel
ideeën bijeengesleept zijn.
De crux ligt in het afstemmen van de keuzes die je als fotograaf
maakt. Ga de hoofdaspecten na en maak beargumenteerde keuzes.
Het is leuk om een model op een strandstoel in een drukke
winkelstraat te fotograferen, maar het wordt alleen een
topfoto als je er een verdraaid goede reden voor hebt.
Anderzijds kan een foto die op één of enkele aspecten slecht
scoort toch hoogst interessant zijn, als er maar een dwingende
reden voor was en de foto uniek genoeg is. Sommige foto's
hebben bijvoorbeeld zo'n grote documentaire waarde dat gebrek
aan alle andere aspecten volledig ondersneeuwt. Andere foto's
zijn weer zo interessant vormgegeven dat het niet uitmaakt
dat niemand begrijpt wat er eigenlijk op te zien is.
Iets anders is het gegeven dat een foto meestal niet op
zichzelf staat. Zo kunnen reportagefoto's best interessant
zijn in de serie, terwijl ze als losse opname weinig bijzonder
zijn of duidelijke manco's vertonen. Foto's in een serie,
zoals op deze website een aantal te zien, hebben meer waarde
dan de losse foto's afzonderlijk. Ook belangrijk is de eigen
stijl waarmee de fotograaf zich onderscheidt van zijn collega's.
Herkenbaarheid leidt tot bekendheid en - dat hopen fotografen
als ik dan - tot opdrachten.
Voorbeeld
reportagefoto: mimespeler Dönci
Banki
----------------------------------------------------------------
Noot: Hoewel ik er een tijdje over nagedacht
heb, weet ik toch niet of deze analyse compleet is. Toevoegingen
en andere visies ontvang ik dan ook graag. Uiteraard zijn
de lijstjes met voorbeelden verre van compleet.
----------------------------------------------------------------
Bijlage: Lijst met aspecten
1.
De bedoeling
2. Het onderwerp
A. Inhoudelijke associaties
Voorbeelden: familiefoto's, bekenden, beroemdheden, bekende
plaatsen, nieuwsfeiten
B. Vorm / uiterlijk
Voorbeelden: modellen, landschap, architectuur, stillevens,
abstracte fotografie
3. De plaatsing van het onderwerp
A. De plaatsing van het onderwerp in de tijd
Voorbeelden waar dit meespeelt: historische gebeurtenissen,
nieuwsfeiten, het juiste moment, reportages, landschapsfotografie
B.
De plaatsing van het onderwerp in de ruimte
Voorbeelden waar dit meespeelt: lokatieportretten maar ook
studiofotografie (minimalistische plaatsing), documentaire
fotografie
4. Het licht
* Het omgevingslicht
Voor elke zelf te regelen lichtbron of reflectiescherm:
* Afmetingen
* Kleur
* Intensiteit
* Vorm
* Richting
5. Het hanteren van de camera
* Brandpuntsafstand
* Standpunt
* Uitsnede
6. Het gebruik van cameratechniek bij de opname
*
Type camera (compact, fullframe, middenformaat etc.)
* Cameraresolutie
* Kleurruimte
*
Actieve correctie van donkere delen
* Gevoeligheid
* Kwaliteit van het objectief
* Filtering
* Diafragma
* Belichtingstijd
* Scherpstelling
7. De digitale verwerking van het beeld
Basics: kleurtemperatuur, tint, belichting, correctie van
hoge lichten, opvulling van donkere gebieden, keuze van
zwartpunt, algemene helderheid, algemeen contrast, algemene
verzadiging, optimalisatie van scherpte, keuze van de exacte
beelduitsnede.
Geavanceerd: correctie van chromatische abberatie, correctie
van horizon (soms een halve graad), correctie van lensvervorming,
correctie van perspectief, wegwerken van vlekjes en ongewenste
items, aanpassen niveaus en locale correctie, aanpassen
curve en locale correctie, correctie van afzonderlijke kleuren,
HDR, Panoramastitching etc.
Gecombineerde aspecten
De volgende aspecten worden bepaald door meerdere van de
hiervoor genoemde variabelen:
* Eenvoud
* Compositie
* Dieptewerking
* Ritme, symmetrie, geometrie
* Authenticiteit
* Verhalendheid
* Opwekken van nieuwsgierigheid
* Creativiteit
Tekst
en foto's © 2012 Leon Poels