Is
het bewerken van foto's wel ethisch verantwoord?
Ga
met de muis over de foto's hieronder om de minder bewerkte
versie te zien.
Gisteren was
ik na een tijdje weer eens in een boekhandel. Het was er
gezellig druk en de stapels fraaie boeken lonkten om gekocht
of op zijn minst bekeken te worden. Uiteraard kon ik het
niet nalaten om naar de tafel te gaan waar de nieuwste werken
over het thema fotografie liggen uitgestald. Nu kun je die
boeken onderverdelen in grofweg twee groepen. De eerste
groep, waar ik nu niet verder op in ga, is die van kijkboeken:
fraai gedrukte, liefst grote exmplaren met tot de verbeelding
sprekende foto's van bekende tot wereldberoemde fotografen.
De andere groep valt onder de hulpverlening. Om duidelijk
te blijven: daar heb ik ook veel uit geleerd. Deze boeken
zitten vaak behoorlijk goed in elkaar en zijn gebaseerd
op de allernieuwste techniek. Mocht je ze helemaal uitlezen
dan bezit je een respectabele kennis van het onderwerp van
dat specifieke boek.
Veel van die boeken hebben een titel als Belichting / Afwerking
/ Bewerking / Trucage / Bijzonderheden in de Digitale Fotografie.
De naam zegt het al: ze helpen de lezer bij het perfectioneren
van het maken en afwerken van foto's.
Voorbeeld van een hevig gephotoshopte foto.
Ga met de muis over de afbeelding om te zien hoe de dneeuwstorm
er echt uitzag.
Toch vraag ik me regelmatig iets af, ongeveer het volgende:
... wat hebben we vervolgens aan die kennis? Hoe gaan we
die toepassen? Beter gezegd: wanneer gaan we die toepassen?
En de lastigste vraag: waarom gaan we die kennis toepassen?
Laten we eens terug gaan naar het begin. Vroeger waren de
mogelijkheden voor een fotograaf beperkt, althans vanuit
het heden gezien. De keuzes tussen zwartwit en kleur, verschillende
contrasten en papiersoorten kon iedereen nog wel maken,
maar als je doelgericht gebruik wilde maken van de verschillende
kleureigenschappen van de vele films, ontwikkeltechnieken
en afdrukmaterialen moest je van goeden huize komen. De
meeste fotografen specialiseerden zich dan ook in een beperkt
aantal technieken en materialen, soms zelfs in één.
Voorbeeld van een fors bewerkte foto en de
standaardversie.
Anno 2010 zijn de mogelijkheden vrijwel onbeperkt, wat de
keuze er niet eenvoudiger op maakt. Om niet te verzanden
in de mogelijkheden van camera en photoshop, wil ik hier
twee andere uitgangspunten bespreken.
Eerste uitgangspunt: Benadering van de werkelijkheid
of juist niet?
Elke uiteindelijke foto is te plaatsen op een lijn met aan
het ene uiterste de - zo mogelijk - perfecte reproductie
van de werkelijkheid die zich voor de lens bevindt en aan
de andere kant de meest gephotoshopte trucages die je in
de boeken waar ik het over had kunt vinden. Die laatste
foto's zijn gemakkelijk te vinden. Wat betreft het andere
uiterste zijn er nog altijd fotografen die vinden dat de
eerste methode de enig juiste is, al geven ze na enige tijd
meestal wel toe dat ze kleurtemperatuur en contrast toch
wel aanpassen.
Voorbeeld van een standaardfoto en de gereproduceerde
werkelijkheid:
in de werkelijkheid is het contrast lager.
Tweede uitgangspunt: Terug naar analoog?
Veel fotografen vinden foto's van vroeger mooi en ik ben
zelf zeker geen uitzondering. Oude portretten ontlenen voor
een deel hun sfeer aan onvolkomenheden in de techniek zoals
de bijzondere contrastwerking van de zwartwitfilm, een mooie
korrel, onscherpte vooral buiten het midden van het beeld
en ook een flinke dosis lichtafval naar de hoeken. Tegenwoordig
is dat wel anders. Korrel of ruis behoort onder normale
omstandigheden van een goede camera al haast tot het verleden,
goede lenzen tekenen over het hele beeld scherp en lichtafval
en sommige andere lensfouten worden al regelmatig standaard
gecorrigeerd. Een moderne foto confronteert je dan ook een
stuk sterker met de harde werkelijkheid!
Gelukkig kunnen liefhebbers digitale beeldbewerking ook
toepassen om terug te gaan in de tijd en alle onvolkomenheden
van weleer weer in het beeld in te bouwen. Beginnend met
de keuze voor zwart-wit bijvoorbeeld, tot en met de bruin-beige
kleurtonen van afdrukken van meer dan honderd jaar geleden,
die er afgedrukt op fraaie matte papiersoorten verbluffend
authentiek uitzien. Het kan, maar is het de bedoeling?
Voorbeeld van een oud gemaakte foto en een
normale versie.
Feitelijk valt hier niet over te discussiëren. Het is de
keuze van de fotograaf, zoals een kunstschilder de keuze
maakt tussen waterverf en olieverf. Het heeft zijn effect
op het resultaat. Dat brengt ons op het mooiste van de moderne
fototechniek: je kunt zélf bepalen welk resultaat je nastreeft
en daartoe de beschikbare technieken inzetten.
Mijn visie
Rest mijn visie, uiteraard mede afgestemd op de wens van
mijn klanten. Ik streef niet na foto's te maken die de werkelijkheid
zo dicht mogelijk benaderen. Wat ik in mijn portretten en
reportages nastreef is een sfeerbeeld neer te zetten van
datgene wat ik fotografeer. Bij werk voor klanten heeft
de klant uiteraard inspraak in het te bereiken effect, vervolgs
bepaal ik de methode. Soms wijkt de uiteindelijke foto flink
af van de "reproductiestand". Meestal is de aanpassing subtieler
en onopvallend. Het doel daarvan is dat de onbevooroordeelde
kijker zich kan concentreren op het onderwerp. Dat ik daarbij
een zetje geef in de richting van de sfeer die ik gekozen
heb wordt vaak niet opgemerkt, en dat is prima.
Voorbeeld van een beperkt aangepaste foto
versus de standaardfoto. Merk op dat
de foto als geheel lichter is gemaakt, de lichtste delen
donkerder maar dat tegelijk het contrast niet flauw wordt.
Tekst
en foto's © 2010 Leon Poels